Hoe kan ik ouders en kinderen begeleiden rondom het thema verdriet?
“Mijn moeder, de oma van mijn kinderen, is plotseling overleden. Ik heb moeite om mijn kinderen hierin te begeleiden en te troosten, want ik zit zelf met zoveel verdriet. Kunnen ze bij jou terecht voor ondersteuning in deze lastige periode?” De stem van deze moeder bibbert als ze me spreekt over de telefoon. Haar intense verdriet is voelbaar. Ik luister naar haar hulpvraag en nodig haar vrijblijvend uit voor een intakegesprek. De volgende dag is ze bij me en vertelt haar verhaal. Ze geeft aan niet in staat te zijn om er mentaal voor haar twee kinderen te zijn in deze lastige periode. Haar partner, de vader van de kinderen, vindt het altijd al heel moeilijk om over gevoelens te praten. Daarom zoekt ze hulp voor haar kinderen en komt ze bij mij, een Kindercoach terecht.
Verdriet
Verdriet is een emotie. Het is een gevoel van droefenis, smart en van leedgevoel. Je bent bedroefd, je huilt of je weent, omdat je in de gemoedstoestand van bedroefdheid zit. Verdriet is een emotionele pijn die geassocieerd wordt met, of gekenmerkt wordt door, gevoelens van nadeel, verlies, wanhoop, hulpeloosheid, teleurstelling en rouw. Een persoon die verdriet ervaart kan stil worden en zich terugtrekken van anderen. Het is een negatief gevoel vanwege iets naars, waardoor je soms moet huilen.
Pijn
Pijn kan ontstaan van opgepropt verdriet. De stress en de pijn van een ‘gebroken hart’ zet zich vaak vast in de borstkas, vaak ten hoogte van het hart. Regelmatig komen er lichamelijke klachten bij, zoals vermoeidheid, concentratieproblemen of slapeloosheid. Je kunt je vermoeid of zelfs helemaal uitgeput gaan voelen. Ook kan je last krijgen van hoofdpijn, spierpijn, hartkloppingen, druk op de borst, maagklachten, verminderde eetlust en vergeetachtigheid.
Rouw
Rouw is een reactie op een ingrijpende gebeurtenis, verandering of verlies van een situatie. Er is verdriet, maar ook verbijstering, ongeloof of woede. Eén van de ingrijpendste verliezen is het overlijden van een dierbare. Maar ook andere verliezen kunnen rouw veroorzaken, zoals het verlies van je gezondheid door ziekte of het verlies van hoop op een kind. Verlies geeft veel emoties, zoals verdriet, somberheid en boosheid.
Als je rouwt kun je je geruime tijd erg moe, futloos en passief voelen. Ook kun je symptomen ervaren zoals slaapproblemen, hoofdpijn, spierpijn, hartkloppingen of druk op de borst en gebrek aan eetlust. Het kan ook zijn dat je juiste overactief bent om maar niet met het verlies bezig te hoeven zijn.
Het uiten van gevoelens
Gevoelens en emoties wijzen je de weg in jouw leven en brengen jouw behoeften, verlangens maar ook je grenzen in beeld. Vaak vinden we het lastig om onze emoties te tonen. Jonge kinderen daarentegen uiten hun emoties meestal heel duidelijk en direct. Een baby laat door middel van zijn huilen weten dat er iets aan de hand is (honger, pijn, aandacht). Als het kind wat ouder is leert hij zijn emoties op andere manieren te uiten. Soms blijft hij hangen in zijn basisgedrag en gaat huilen, schreeuwen, schoppen en slaan als hij aan wil duiden dat er iets aan de hand is.
Bij kinderen gaan we uit van de vier basisgevoelens: Blij, boos, bang en verdrietig. Daarnaast is er natuurlijk nog een pallet van verschillende gevoelens. Het gevoel beschrijven en plaatsen is vaak erg lastig. Soms gaan gevoelens door elkaar heen waardoor je ze niet goed kan onderscheiden. Verdriet zien we vaak samengaan met boosheid en angst zien we samengaan met verdriet. Voor kinderen is het lastig om onderscheid te maken in deze gevoelens.
De functie van verdriet
Verdriet is een ontlading. Door eens flink te huilen klaren de negatieve gedachten meestal op en komt er ruimte voor oplossingsgerichte gedachten. Verdriet helpt teleurstellingen, de wensen en verwachtingen die niet uitkomen, te verwerken. Verdriet is een gezonde reactie op de tegenslagen die we hebben te incasseren. Verdriet doet pijn, want het betekent dat je moet loslaten van iets waar je aan gehecht was. Door te huilen kun je helen.
Verdrietig zijn betekent niet dat je niet met een situatie kunt omgaan. Het helpt juist om die situatie te accepteren en verder te gaan. Verdriet is een belangrijke emotie die je kan helpen om je aan te passen, te accepteren, te focussen, te volharden en te groeien.
Omgaan met verdriet
Verdriet is vaak het gevolg van verliezen van iets of iemand. Rouw is een hele heftige vorm van verdriet, maar ook een scheiding of een ruzie kan verdriet met zich meebrengen. Verdriet gaat altijd over, zelfs als je denkt dat het nooit meer goed komt. Het kost alleen tijd…
Praten is een goede manier om je verdriet te uiten, praten met mensen die je vertrouwt. Schaam je niet voor je tranen, want verdriet kent iedereen. Probeer daarnaast je zinnen te verzetten, ga iets leuks doen. En onthoud vooral dat het echt minder zal worden, hoe naar het nu ook voelt.
Tips om kinderen en ouders te leren omgaan met verdriet:
Emoties reguleren is voor kinderen ingewikkeld. Een kind kan zich het ene moment intens verdrietig voelen en het andere moment weer helemaal blij. Vaak uiten kinderen hun verdriet groot, maar soms houden ze het vast en laten ze het niet zien.
In de begeleiding van ouder en kind die te maken hebben met verdriet kun je de volgende tips inzetten:
- Geef ruimte voor spel. Laat het kind spelen met verschillende materialen. Via spel kunnen kinderen hun gevoelens van verdriet, boosheid en angst uiten zonder woorden te hoeven gebruiken. Ook is dit voor het kind een goede vorm van afleiding. Bespreek met ouders dat het spelen belangrijk is, liefst samen spelen met anderen. Laat ze speelafspraakjes maken, laat het kind bij vriendjes of vriendinnetjes gaan spelen of nodig een vriendje uit om te komen spelen.
- Zorg voor vaste structuur en routines. Werk met een weekschema, zodat het kind weet waar hij aan toe is. Probeer zoveel mogelijk vaste bedtijden en rituelen aan te houden. Bespreek samen de dag die is geweest en kijk vooruit naar de dag die gaat komen.
- Troost het kind en accepteer de emoties. Geef bewust ruimte aan de emoties die het kind ervaart en benoem die. Luister naar het verdriet van de ouders. Coach ouders om hun emoties en de emoties van de kinderen samen te bespreken. Bijvoorbeeld: “Ik zie tranen over je wangen stromen, je voelt je verdrietig. Mis je die persoon en zou je willen dat hij hier was? Ik mis diegene ook.”
- Geef eerlijk antwoord op de vragen. Stimuleer ouders om eerlijk en open, op het niveau van het kind, te vertellen wat er aan de hand is.
- Wees eerlijk over je eigen gevoelens. Het is belangrijk dat je ouders leert eerlijk te zijn over hun eigen gevoelens en deze uit te spreken tegen hun kinderen. Stimuleer hen om te benoemen hoe zij zich voelen en wat dat met hen doet. Zo laten ouders zien dat gevoelens er mogen zijn en dat kan het kind helpen zijn of haar eigen gevoelens te uiten.
- Bij oudere kinderen kun je meer vertellen over verdriet en de verwerking hiervan. Ouders kunnen met hun kinderen in gesprek gaan om samen een eigen manier te vinden om met het verdriet om te gaan.
- Bespreek met ouders dat kinderen vaak steun en hulp nodig hebben om met sterke emoties om te gaan. Door naar ze te luisteren, de emoties te helpen benoemen, te troosten en of te steunen kunnen ouders hun kinderen helpen. Soms is even uithuilen al genoeg en kan het kind weer verder.
